Den Haag was in een gespannen staat terwijl de NAVO-leiders zich in juni 2025 verzamelden, de frisse Noordzeewind door de rustige stad snijdend. In de zaal van de top weerkaatsten de glanzende tafels de gezichten van 32 leiders, die allemaal worstelden met een wereld die op scherp stond. De oorlog van Rusland in Oekraïne, die inmiddels al drie jaar aan de gang was, hing als een donkere schaduw boven de bijeenkomst, en president Donald Trump’s onbeschaamde eis voor een defensiebudget van 5% van het BBP domineerde de agenda. Niemand had kunnen voorspellen wat er zou volgen. Trump, omringd door zijn medewerkers, leunde naar zijn microfoon. “Europa moet betalen. Vijf procent, mensen. Geen gratis ritjes meer.” Zijn woorden, even bot als altijd, weerklonken door de zaal.
NATO-secretaris-generaal Mark Rutte, een meester in diplomatie, knikte. Zijn compromis was al in gang gezet: 3,5% voor de kern militaire uitgaven, 1,5% voor cyberbeveiliging en infrastructuur. De Spaanse premier Pedro Sánchez had zich verzet, met als argument sociale welvaart, maar een last-minute wijziging—“bondgenoten verbinden zich” in plaats van “wij verbinden ons”—gaf Madrid een uitweg. Tegen woensdag was de deal beklonken: 5% tegen 2035, een ingrijpende verschuiving van de basislijn van 2%.
In Moskou bestudeerden Kremlin-adviseurs het nieuws. De kaak van president Vladimir Poetin spande zich aan. De nieuwe belofte van de NAVO signaleerde een versterkt Westen, met Polen al op 4,7% en de Baltische staten die zich tot de tanden bewapenden. Het Russische leger, dat al onder druk staat in Oekraïne, stond voor een ontmoedigende vooruitzicht: een NAVO die in 30 dagen 300.000 troepen kan inzetten, ondersteund door een stijging van 400% in luchtafweersystemen en miljoenen artilleriegranaten. “Ze omsingelen ons,” mompelde een generaal. Poetin gaf opdracht tot een herziening van de inzet van de Baltische vloot, wantrouwend maar stil.
Terug in Den Haag bevestigde het vijfpuntencommunique van de top de Artikel 5—onderlinge verdediging, onwrikbaar. Trump, onder druk over zijn inzet, haalde zijn schouders op. “Ik sta erachter. Waarom zou ik anders hier zijn?” Maar onder de schijnbare eenheid broeide er een stille revolutie. De Duitse kanselier Friedrich Merz, die in Berlijn sprak, presenteerde de verhoging van de uitgaven als de plicht van Europa, geen gunst aan Trump. “Rusland bedreigt ons allemaal,” zei hij. “We moeten onaantastbaar zijn.” De Britse premier Keir Starmer beloofde 5% tegen 2035, met het oog op een “oorlogsmodus.”
Flarden van gesprekken vulden de randen van de top. De Franse president Emmanuel Macron, terwijl hij koffie dronk met Starmer en de Canadees Mark Carney, opperde een gedurfde idee: een Europees defensiemechanisme, met de UK en Canada inbegrepen, om zich in te dekken tegen de onvoorspelbaarheid van de VS. “Trump’s druk biedt ons dekking,” mompelde Macron. “We geven meer uit, maar op onze voorwaarden.” Carney, net beloofd 2% tegen 2026, knikte. “Canada doet mee—minder afhankelijkheid van Washington.” Het VK, na de Brexit en met nucleaire wapens, zag een kans om de leiding te nemen. Starmer stelde gezamenlijke inkoop, gedeelde cyberdefensies en een snelle reactiemacht voor—Europa’s schild, niet de schaduw van Amerika.
Trump, die zich koesterde in zijn “overwinning,” leek zich niet bewust van de situatie. Hij tweeten vanuit Air Force One: “NAVO betaalt GROTE bedragen! Amerika eerst!” Maar de Europese diplomaten zagen de ironie. Zijn druk, bedoeld om bondgenoten te belasten, had hun ambitie voor autonomie aangewakkerd. “Hij heeft een vuur aangestoken dat hij niet ziet,” merkte een Poolse functionaris op.
Terwijl de leiders dineerden met de Nederlandse royals, keek de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy, een gast van de top, stilletjes toe. Uitsluitend van de hoofdbesprekingen uitgesloten, wist hij toch de goedkeuring van Trump voor hulp te bemachtigen. Toch gaf de verschuiving in Europa een hint naar een toekomst waarin de strijd van Oekraïne mogelijk minder afhankelijk zou zijn van de grillen van de VS. Rutte, de gastheer, voelde de verandering. “We zijn sterker, rechtvaardiger, dodelijker,” vertelde hij aan journalisten, met een glimlach die de tectonische verschuiving verborg.
Maanden later gonst het in Brussel van de plannen voor een Europese Defensie Unie. Het VK en Canada sloten zich aan bij de vroege gesprekken, waarbij ze middelen bundelden voor drones, tanks en satellieten. Rusland, geschrokken, schroefde de oefeningen in de Baltische Zee terug. Trump, afgeleid door handelsoorlogen, miste de krantenkoppen. De Haagse top, bedoeld als zijn triomf, had zaden geplant voor een Westen dat minder aan zijn visie gebonden was—één die klaar was om alleen te staan.
